Traduko: El "Vivo de Zamenhof" (Projekto Gutenberg - verkis E. Privat)

Kontraŭ reformado staris ĉefe kaj eĉ fanatike markizo de Beaufront. En Ĝenevo li ĉeestis la kongreson, kaj protestis kun indigno kontraŭ la gazetoj, kiuj uzas novajn formojn. Memoriginte la oferon de siaj propraj preferoj pri lingvo, li teatre kisis sian Majstron sur estrado de l’ ĉambrego. Tiu sceno videble ĝenis Zamenhof. En angulo de l’ salono murmuris voĉo de Bourlet: “Judasa kiso”. Kontrau reformado staris qefe y eq fanatike markizo de Beaufront. En Djenevo li qeestis kongreso, y protestis kun indigno kontrau gazetoy, kiu uzas nova formoy. Memoriginta ofero de mema propra preferoy pri lingvo, li teatre kisis mema Maystro sur estrado de qambrego. Tiu sceno videble djenis Zamenhof. En angulo de tiu salono murmuris voqo de Bourlet: “Yudasa kiso”.
Honesta kaj lojala, la Doktoro ne ŝatis kredi la kulpigon. Kun dankemo li repensis pri sindona laborado de l’ propagandisto franca: Lia karaktero kaj ideoj povis esti ne plaĉaj, sed lia merito restis granda. Honesta y loyala, Doktoro ne xatis kredi kulpigo. Kun dankemo li repensis pri memdona laborado de tiu propagandisto franca: Lia karaktero y ideoy povis esti ne plaqa, sed lia merito restis granda.
En aŭtuno post Kembriĝo kunvenis en Parizo estraro de la “Delegitaro por elekto de lingvo internacia”. Fondita de Pariza logikisto Couturat kun helpo de l’ Esperantistoj, ĝi kolektis la subskribojn de multnombraj societoj aprobantaj la ideon pri helplingvo. Ĝi celis peti l’ Asocion de l’ Akademioj, ke ĝi elektu oficiale unu lingvon. La respondo estis nea. En autuno post Kembridjo kunvenis en Parizo estraro de “Delegitaro por elekto de lingvo internacia”. Fondita de Pariza logikisto Couturat kun helpo de Esperantistaro, ji kolektis subskriboy de multnombra societoy aprobanta ideo pri helplingvo. Ji celis peti  Asocio de Akademioy, ke ji elektu oficiala un lingvo. Respondo estis nea.
Tiam la fondintoj kunvokis al Parizo komitaton de scienculoj diverslandaj. Tri aŭ kvar ĉeestis mem. La ceteraj sendis ĉu amikon, ĉu sekretarion. Oni petis Zamenhof, ke li nomu advokaton por Esperanto. Li proponis de Beaufront, kiel prezidanton de la Franca Societo propaganda. Li ne volus lin ofendi per alia prefero, kaj deziris montri al li fidon kaj dankemon. Titempe fondintoy kunvokis al Parizo komitato de scienculoy diverslanda. Tri au kvar qeestis mem. Ceteray sendis qu amiko, qu sekretario. Oni petis Zamenhof, ke li nomu advokato por Esperanto. Li proponis de Beaufront, role prezidanto de Franca Societo propaganda. Li ne volus ofendi tiu per alia prefero, y deziris montri al li fido y dankemo.
Tiu fido estis trompata. Anstataŭ defendi la lingvon en la nomo de lia sendinto, la markizo rekomendis mem projekton prezentitan sub la nomo “Ido”. Ĝi enhavis gravajn ŝanĝojn de finiĝoj, vortaro, kaj gramatiko. Couturat ĝin subtenis, ĉar preparis kune. Tiel nur Esperanto ne havis veran defendanton, dum ĉiaj sistemoj, Spokil, Parla, Bolak, ricevis advokaton, ofte aŭtoron mem. Kredante, ke Zamenhof konsentos kun de Beaufront, la komitato decidis elekti Esperanton kun ŝanĝoj laŭ la senco de l’ “Ido” anonima, celante interkonsenton kun la Lingva Komitato. Tiu fido estis trompata. Anstate defendi nia lingvo en nomo de lia sendinto, markizo rekomendis  proyekto prezentita sub nomo “Ido”. Ji enhavis grava xandjoy de finidjoy, vortaro, y gramatiko. Couturat subtenis ji, qar li preparis kuna. Tivoye nur Esperanto ne havis vera defendanto, dum omnitipa sistemoy, Spokil, Parla, Bolak, ricevis advokato, ofte autoro mem. Kredante, ke Zamenhof konsentos kun de Beaufront, komitato decidis elekti Esperanto kun xandjoy lau senco de “Ido” anonima, celanta interkonsento kun Lingva Komitato.
Kiam la afero diskoniĝis, indigno skuis la Esperantistaron. La ekkrio de Bourlet ĉie ripetiĝis: “Trompo kaj perfido”. Dum ses monatoj de Beaufront neis ĉion. Subite li konfesis, ke li mem estas la “Ido”. Protestinte, la Lingva Komitato rifuzis ĉiujn ŝanĝojn. Dume Couturat jam komencis disvastigi la projekton, kvazaŭ novan lingvon. Per konduto nek justa, nek lojala, de Beaufront difektis sciencan diskutadon, kaŭzante la enmikson de sentoj ambaŭflanke. Kitempe tiu afero diskonidjis, indigno skuis Esperantistaro. Ekkrio de Bourlet omniloke ripetidjis: “Trompo y perfido”. Dum ses monatoy de Beaufront neis omnio. Subite li konfesis, ke li mem estas tiu “Ido”. Protestinte, Lingva Komitato rifuzis omniu xandjoy. Dume Couturat yam komencis disvastigi tiu proyekto, kvazau nova lingvo. Per konduto nek yusta, nek loyala, de Beaufront difektis scienca diskutado, kauzanta enmikso de sentoy ambiflanke.
Zamenhof pli alte staris. Kvankam naŭzita, li proponis lasi for la aferon pri personoj, kaj komenci novan ekzamenon de la ŝanĝoj en publika lumo. Rezultato estis sama: la plimulto ja preferis fidele daŭri sian vojon laŭ devizo de pariza Profesoro Cart: “Ni fosu nian sulkon”. Kiel ĉiam la Doktoro submetiĝis demokrate. Zamenhof pli alte staris. Kvankam nauzita, li proponis lasi for afero pri personoy, y komenci nova ekzameno de xandjoy en publika lumo. Rezultato estis sama: plimulto ya preferis fidela dauri mema voyo lau devizo de pariza Profesoro Cart: “Ni fosu nia sulko”. Same omnitempe Doktoro submetidjis demokrata.
Konstante same li sin tenis jam de la komenco. En 1888 li skribis: Konstante sama li tenis mem yam de komenco. En 1888 li skribis:
“Ĉio bonigebla estos bonigata per la konsiloj de la mondo. Mi ne volas esti kreinto de lingvo, mi volas nur esti iniciatoro.” “Omnio bonigebla estos bonigata per konsiloy de mondo. Mi ne volas esti kreinto de lingvo, mi volas nur esti iniciatoro.”